‘উদাৰ ভাৰতীয়ত্বৰ প্ৰয়োজন’

যোৱা ২৯ আগষ্ট ২০১৬ তাৰিখে ‘আমাৰ অসম’ৰ স্ব-নিৰ্বাচিত শিতানত শ্ৰদ্ধাৰ নগেন শইকীয়াদেৱৰ ‘উদাৰ ভাৰতীয়ত্বৰ প্ৰয়োজন’ লেখাটো পঢ়ি দু-আষাৰ লিখাৰ তাড়না অনুভৱ কৰিলোঁ। বিশিষ্ট চিন্তাবিদ শইকীয়াদেৱৰ সৈতে আমিও একমত যে ভাৰতবাসীৰ একক পৰিচয় ‘ভাৰতীয়ত্ব’ হিচাপে গঢ়ি তুলিবলৈ হ’লে কিছু উদাৰ দৃষ্টিভংগীৰে আগবঢ়াৰ প্ৰয়োজন আছে। ব্ৰিটিছে তেওঁলোকৰ প্ৰশাসনৰ সুবিধাৰ বাবে সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষত ‘এক ধৰণৰ নীতি’ (One size fits for all) প্ৰয়োগ কৰিছিল। ব্ৰিটিছৰ নীতিকে অনুসৰণ কৰি কেৱল মাত্ৰ প্ৰশাসনৰ সুবিধাৰ বাবে আজিৰ পৰিস্থিতিৰ সৈতে সংগতি ৰাখি ‘এক ধৰণৰ নীতি’ প্ৰয়োগ কৰিলে কিছুমান অসুবিধা আহি পৰাৰ সম্ভাৱনা আছে। ব্ৰিটিছে তেওঁলোকৰ স্বাৰ্থ পূৰণৰ প্ৰয়োজন অনুসৰিহে তেনে নীতিৰে প্ৰশাসনিক কাৰ্য চলাইছিল। ‘এক ধৰণৰ নীতি’ প্ৰয়োগ কৰোতে ভাৰতীয় মানুহৰ নিজৰ মাজতে দেখা দিয়া বুজাবুজিৰ অভাৱে তেওঁলোকক লাভাম্বিতহে কৰিছিল। মজাৰ কথাটো হ’ল-ব্ৰিটিছে ভাৰতবৰ্ষ এৰি গ’ল যদিও তেওঁলোকৰ প্ৰশাসনৰ গাঁঠনিৰ বহুখিনি প্ৰয়োগেৰে আজিও ভাৰতৰ প্ৰশাসন ব্যৱস্থা চলি থাকিল। ভাৰতৰ জনসাধাৰণেও ইতিমধ্যে সেই প্ৰশাসন ব্যৱস্থাৰ সৈতে বহুখিনি মিলি যাবলৈ সক্ষম হ’ল। অৱশ্যে, ভাৰতৰ বিভিন্ন জাতি-জনজাতিসকলৰ নিজস্ব কৃষ্টি-সংস্কৃতিৰ ওপৰত তেওঁলোকে নিজৰ প্ৰভুত্ব বিস্তৰৰ ক্ষেত্ৰত কিছু নৰম আছিল বাবে এইবোৰ দিশত প্ৰত্যেকৰে নিজস্ব সত্তা কম-বেছি পৰিমাণে আজিও বৰ্তি আছে।

আজি ‘ভাৰতীয়ত্ব’ৰ বাবে নিজস্বভাবে নতুনকৈ ‘এক ধৰণৰ নীতি’ কিছুমান সজাই লৈ প্ৰয়োগ কৰিবলৈ গ’লে, সেই নীতিৰ সৈতে প্ৰত্যেককে এশ শতাংশ মিলাবলৈ চেষ্টা কৰালে কিছুমান অবাঞ্ছিত সমস্যাই দেখা দিয়াৰ সম্ভাৱনাই বেছি। অৰ্থনৈতিক (যেনে-দ্ৰব্য আৰু সেৱা কৰ) বা ৰাজনৈতিক দিশত ‘এক ধৰণৰ নীতি’ প্ৰয়োগ কৰা সম্ভৱ হ’লেও সাংস্কৃতিক, সামাজিক অথবা ধৰ্মীয় দিশত সম্ভৱ কৰি তোলা কঠিন হ’ব। কাৰণ, ৰাজনীতি বা অৰ্থনীতিতকৈ সাংস্কৃতিক, সামাজিক আৰু ধৰ্মীয় দিশত মানুহবিলাক বেছি সংবেদনশীল। যুক্তিৰ খাতিৰত নতুনকৈ সজাই লোৱা ‘ভাৰতীয়ত্ব’ই ভাৰতবৰ্ষৰ ‘মূলসুঁতি’ বুলি ধৰি ল’লেও, ‘মূলসুঁতি’লৈ যোৱাৰ পাছত ‘সুঁতি’টোৱেই হেৰাই গ’লে কেনেধৰণৰ সমস্যাই দেখা দিব পাৰে-সেয়া সহজে অনুমেয়।        

   [প্ৰকাশিত, ‘আমাৰ অসম’, ২০ অক্টোবৰ ২০১৬]