এণ্টি-ইণ্টেলেকচুৱেলিজ্ম সমাজৰ বৌদ্ধিক স্খলন

 

        ‘আমাৰ অসম’ত যোৱা ১৪ আগষ্টত প্ৰকাশিত আশ্বিক জামানৰ ‘এণ্টি-ইণ্টেলেকচুৱেলিজম সমাজৰ বৌদ্ধিক স্খলন’ শীৰ্ষক লেখাটো পঢ়িলোঁ ।  লেখকে ঠিকেই কৈছে যে যোৱা দুটা দশকত বিশ্বত তথ্য প্ৰযুক্তিৰ বিপ্লৱ ঘটাৰ ফলত তথ্যৰ প্ৰয়োভৰ ঘটিছে আৰু সহজলভ্যও হৈছে ।  কিন্তু, তথ্যৰ প্ৰয়োভৰ আৰু সহজলভ্যতাই যিমান উপকাৰ কৰিছে, সিমান সমস্যাও সৃষ্টি কৰিছে । তথ্যৰ সাগৰত শুদ্ধ তথ্য বিচাৰি উলিওৱাটো এটা জটিল সমস্যা হৈ পৰিছে ।  তথ্য এটাৰ শুদ্ধতা নিৰ্ধাৰণৰ বাবে কমেও তিনিটা উৎসৰ সৈতে মিলাই চাব লাগে । বিভিন্ন কাৰণত বহুতে সেইটো নকৰে ।  ন্যস্তস্বাৰ্থৰ উদ্দেশ্যে একাংশই ভুল তথ্যকে সমাজত বিলাই দিয়ে আৰু তাৰপৰাই সমাজত বৌদ্ধিক স্খলন আৰম্ভ হয় ।  তথ্যখিনি শুদ্ধ হ’লেও মাত্ৰ দুশাৰীমান ব্যৱহাৰ কৰি কোনো এটা বিষয়ৰ ওপৰত সিদ্ধান্ত প্ৰকাশ কৰাতো আজিকালি সাধাৰণ কথা হৈ পৰিছে ।  এয়া তথ্য সম্পৰ্কীয় আন এক জটিল সমস্যা ।  তুলনামূলকভাৱে কম অধ্যয়ন কৰা ব্যক্তিসকলৰ কথা বাদেই দিলোঁ, নিজৰ আদৰ্শটোৰ প্ৰতি মানুহৰ সমৰ্থন বৃদ্ধি কৰাৰ উদ্দেশ্যে বহু ডক্টৰেট ডিগ্ৰীধাৰী ব্যক্তিও এই কামটো কৰি থকা পৰিলক্ষিত হৈছে, যিসকলক শুদ্ধ আৰু সম্পূৰ্ণ তথ্য সম্পৰ্কত কেতিয়াও আপোচ নকৰে বুলি ধাৰণা কৰা হয় ।  শুদ্ধ আৰু সম্পূৰ্ণ তথ্য লাভ কৰাৰ পাছতো একাংশই বস্তুনিষ্ঠ বিশ্লেষণৰ পৰিৱৰ্তে নিজৰ আদৰ্শৰ লগত খাব খোৱাকৈ বিশ্লেষণ কৰাৰ প্ৰসংগতো আছেই । লেখক জামানে উল্লেখ কৰা তথ্য সম্পৰ্কীয় আটাইতকৈ ভয়ংকৰ সমস্যাটো হ’ল-তথ্যৰ সৃষ্টি । অশুদ্ধ তথ্য বা তথ্যৰ দুশাৰী ব্যৱহাৰ কৰি বিষয় এটাৰ ওপৰত সিদ্ধান্ত প্ৰকাশ কৰিলে, আজি নহয় কাইলৈ শুদ্ধ কথাটো ওলায় পৰাৰ বহু সম্ভাৱনা আছে । কিন্তু, সৃষ্টি কৰা তথ্যৰ ক্ষেত্ৰত সেই সম্ভাৱনা বহুত কম ।  ন্যস্তস্বাৰ্থৰ বাবে সৃষ্টি কৰা তথ্যই চিৰকালৰ বাবে বৌদ্ধিক স্খলনত অৰিহণা যোগায় থাকিব ।

            প্ৰশ্ন হ’ল, তথ্য সম্পৰ্কীয় এই সমস্যাবোৰৰ সমাধান আছে নে ? আমি যিকোনো এটা সামগ্ৰী বা সেৱা কিনাৰ আগতে সামগ্ৰী বা সেৱাটোৰ বিষয়ে ভালদৰে জানিবলৈ চেষ্টা কৰোঁ ।  কিনিব খোজা সামগ্ৰী বা সেৱাটোক আন সামগ্ৰী বা সেৱাৰ সৈতে তুলনা কৰোঁ । ব্ৰেণ্ডেড সামগ্ৰী বা সেৱাৰ ক্ষেত্ৰত সংশ্লিষ্ট সামগ্ৰী বা সেৱাটো বিক্ৰি কৰিবলৈ বিক্ৰেতাজন স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত হয় নে নহয়, সেয়া জানিবলৈ যত্ন কৰোঁ । তাৰ পিছতহে সামগ্ৰী বা সেৱাটো কিনি ব্যৱহাৰ কৰোঁ (ব্যতিক্ৰমৰ কথা সুকীয়া, যেনে- কেতিয়াবা নৈতিক কাৰণতো কিছুমান সামগ্ৰী বা সেৱা ক্ৰয় কৰিবলগীয়া হয়) ।  তথ্য এটা ব্যৱহাৰ কৰাৰ ক্ষেত্ৰতো প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে এই নীতিটো প্ৰয়োগ কৰিলে, তথ্য সম্পৰ্কীয় এই সমস্যাবোৰ সমাধান হ’ব আৰু বৌদ্ধিক স্খলনৰ পৰা কিছু পৰিমাণে হ’লেও সমাজখন ৰক্ষা পৰিব ।  

         [ৰঙা অংশ মূল চিঠিখনত আছিল । সম্পাদকে সম্পাদনা কৰি প্ৰকাশ কৰিছে ]

[প্ৰকাশিত, ‘আমাৰ অসম’, ১৯ আগষ্ট ২০২০]

ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ উদ্বিগ্নতা হ্ৰাস কৰাৰ এক সুন্দৰ উপায়

 

      মহামাৰীৰ সময়ত কম-বেছি পৰিমাণে সকলোৰে উদ্বিগ্নতা বাঢ়ে । ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলেও ইয়াৰ ব্যতিক্ৰম নহয় ।  বিভিন্ন গৱেষকৰ অধ্যয়নৰ পৰা এই কথা প্ৰকাশ পাইছে যে ক’ৰোনা মহামাৰীৰ ফলত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ উদ্বিগ্নতা ব্যাপকভাবে বৃদ্ধি পাইছে । গ্ৰিটচেনকো আৰু তেওঁৰ সংগীসকলে  Belarusian Universityৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ ওপৰত এটা অধ্যয়ন চলাই পাইছে যে যিসকল ছাত্ৰ-ছাত্ৰী কোৱাৰিণ্টীন কেন্দ্ৰ বা আত্ম-একাকীকৰণত  (Self-isolation) আছিল তেওঁলোকৰ উদ্বিগ্নতা আন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ তুলনাত বেছি ।  আমাৰ দেশতো ক’ৰোনা মহামাৰীৰ সংক্ৰমণ ৰোধ কৰাৰ উদ্দেশ্যে চৰকাৰে তলাবন্ধ ঘোষণা কৰাৰ ফলত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ উদ্বিগ্নতা বৃদ্ধি পোৱাৰ তথ্য পোৱা গৈছে ।  

ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ উদ্বিগ্নতাক লৈ আমি শিক্ষকসকল স্বাভাৱিকতে চিন্তিত হৈ পৰোঁ । সিহঁতৰ উদ্বিগ্নতা কেনেদৰে হ্ৰাস কৰিব পাৰি, সেই বিষয়ে চিন্তা-চৰ্চা কৰি আমি এটা সৰু সম্পৰীক্ষা কৰিছিলোঁ ।  এপ্ৰিল মাহটোত অনলাইন ক্লাছবোৰ চলি থকাৰ বাবে ছাত্ৰীসকলৰ উদ্বিগ্নতা কিছু কম আছিল । কিন্তু, নিৰ্ধাৰিত পাঠ্যক্ৰম পঢ়াই শেষ কৰাৰ পাছত পৰীক্ষাবোৰ অনুষ্ঠিত নোহোৱাৰ ফলত সিহঁতৰ উদ্বিগ্নতা বৃদ্ধি পাবলৈ ধৰিলে । কোনো সন্দেহ নাই যে নিজৰ মনৰ কথাখিনি আনৰ আগত প্ৰকাশ কৰিব পাৰিলে উদ্বিগ্নতা হ্ৰাস পায় । নিজৰ মনৰ কথাখিনি আনৰ আগত খোলাকৈ ক’বলৈ সুবিধা দিয়াৰ অনলাইন ব্যৱস্থা এটা আমি কৰিছিলোঁ । আমাৰ সম্পৰীক্ষাটোত গোলাঘাটৰ ‘হেমপ্ৰভা বৰবৰা ছোৱালী মহাবিদ্যালয়’ৰ অৰ্থনীতি বিভাগৰ ছাত্ৰীসকলক সামৰি লোৱা হৈছিল  (মহাবিদ্যালয়খনৰ অৰ্থনীতি বিভাগৰ এগৰাকী শিক্ষক হিচাপে বিভাগটোৰ ছাত্ৰীসকলক সামৰি ল’বলৈ আমাৰ সুবিধা হৈছিল) ।  প্ৰতিদিনে সন্ধিয়া ৭ বজাত Google Meet ত  ছাত্ৰীসকলক অনলাইনত অহাৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল (Google Meet ত এঘণ্টাৰ বাবে বিনামূলীয়াকৈ অনলাইনত অহাৰ সুবিধা আছে) । প্ৰতিদিনে বিভাগটোৰ প্ৰতিটো ষান্মাসিকৰে এগৰাকীকৈ ছাত্ৰীক নিজৰ কথাখিনি ক’বলৈ সুবিধা দিয়া হৈছিল ।  কোন কেইগৰাকী ছাত্ৰীয়ে কোনদিনা  নিজৰ মনৰ কথাখিনি ক’ব, সেয়া এদিন আগতে বিভাগৰ  ৱাটছ্এপ গ্ৰুপত সিহঁতৰ ফটোসহ একোখন ই-পষ্টাৰ বনাই জনাই দিয়া হৈছিল ।  অৱশ্যে, কেইবাগৰাকী ছাত্ৰীৰ নেটৱৰ্কৰ সমস্যা হৈছিল  (Google Meet ৰ বাবে নেটৱৰ্ক ভাল হ’ব লাগে) ।  সিহঁতেও যাতে নিজৰ মনৰ কথাখিনি সহপাঠীসকলক জনাব পাৰে তাৰ বাবে আমি সিহঁতলৈ ফোন কৰিছিলোঁ । ফোনটো আমাৰ হ’ম থিয়েটাৰটোত সংযোগ কৰি সিহঁতৰ কথাখিনি Google Meet ত সংযোগ হৈ থকা সকলো ছাত্ৰীয়ে শুনিব পৰাৰ ব্যৱস্থা কৰিছিলোঁ ।  অনুষ্ঠানটোৰ মাজে মাজে আমাৰ বিভাগৰ শিক্ষকসকলে তলাবন্ধৰ সময়ত নিজৰ সময়খিনি কেনেদৰে পাৰ কৰি আছে, ক’ৰোনা মহামাৰীৰ পৰিৱেশটোক তেওঁলোকে কেনেদৰে লৈছে আদি বিভিন্ন ইতিবাচক কথাৰে সিহঁতক মানসিক সাহস দি থাকিবলৈ চেষ্টা কৰা হৈছিল ।  তাৰ মাজতে এদিন ইংলিছ এণ্ড ফৰেইন লেংগুৱেজ ইউনিভাৰ্ছিটিৰ শ্বিলং চৌহদৰ জাৰ্নেলিজিম এণ্ড মাচ্ কমউনিকেশ্বেনৰ সহকাৰী অধ্যাপক ড° অলংকাৰ কৌশিকক আমাৰ অনুষ্ঠানটোলৈ অতিথি  হিচাপে আমন্ত্ৰণ জনোৱা হৈছিল ।  ড° কৌশিকে  ‘ভাইৰাছৰ সৈতে সহবাস’ সম্পৰ্কে এক সুন্দৰ বক্তৃতা প্ৰদান কৰি ছাত্ৰীসকলৰ সৈতে মত-বিনিময় কৰিছিল ।  

কেইবাদিন ধৰি চলা অনলাইন মত-বিনিময় অনুষ্ঠানটোৰ শেষত অনুষ্ঠানটোৱে সিহঁতৰ উদ্বিগ্নতা হ্ৰাস কৰা বা নকৰা সম্পৰ্কত জানিবৰ বাবে Google Form ৰ যোগেদি মতামত বিচৰা হৈছিল ।  ৮১ শতাংশ ছাত্ৰীয়ে নিজৰ উদ্বিগ্নতা অনুষ্ঠানটোত জনোৱা বুলি মতামত দিছে ।  ১৩ শতাংশ ছাত্ৰীয়ে অনুষ্ঠানটোত নিজৰ উদ্বিগ্নতা জনোৱা নাই আৰু ৬ শতাংশই জনাইছে নে নাই সেই সম্পৰ্কে নিশ্চিত নহয় বুলি মতামত দিছে ।  অনুষ্ঠানটোত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ পাছত ৯১ শতাংশ ছাত্ৰীৰে নিজৰ মনটো মুকলি লাগিছে আৰু ৩ শতাংশই মুকলি লগা নাই আৰু ৬ শতাংশই মুকলি লগা  বা নলগাৰ সম্পৰ্কত নিশ্চিত নহয় বুলি মতামত দিছে । ভৱিষ্যতেও এনেধৰণৰ অনুষ্ঠান অনুষ্ঠিত কৰিব লাগে বুলি আটাইকেইগৰাকীয়ে ছাত্ৰীয়ে মতামত দিছে । আমাৰ এই সৰু সম্পৰীক্ষাটোৰ ভিত্তিত এই কথা ক’ব পাৰি যে মহামাৰী তথা তলাবন্ধৰ সময়ত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ উদ্বিগ্নতা হ্ৰাস কৰাৰ ক্ষেত্ৰত অনলাইন মত-বিনিময় অনুষ্ঠান এক সুন্দৰ উপায় হিচাপে বিবেচিত হৈছে । 

[প্ৰকাশিত, ‘নিয়মীয়া বাৰ্তা’, ১৫ আগষ্ট, ২০২০]

মালিকক অসমবিৰোধী সজাবলৈ ষড়যন্ত্ৰ

 

বিধায়ক শিলাদিত্য দেৱে সু-সাহিত্যিক চৈয়দ আব্দুল মালিকক ‘বৌদ্ধিক জেহাদী’ আখ্যা দিয়া বিষয়টোৱে অসমৰ বহু লোকক স্তম্ভিত কৰি তুলিছে ।  আচলতে, অসমৰ একশ্ৰেণীৰ মানুহে প্ৰতিষ্ঠিত সাহিত্যিকজনক অসম বিৰোধী হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ দীৰ্ঘদিন ধৰি নিৰবিছিন্নভাবে ষড়যন্ত্ৰ চলাই আছে ।  নিজকে হিন্দুত্ববাদৰ আগশাৰীৰ সৈনিক হিচাপে হিন্দুত্ববাদী নেতাৰ আকৰ্ষণলৈ অহাৰ  আশাত বিদ্যালয় আৰু মহাবিদ্যালয়ৰ একাংশ শিক্ষক-শিক্ষয়িত্ৰীও এই ষড়ষন্ত্ৰটোত নামি পৰিছে ।  সামাজিক মাধ্যমসমূহত সক্ৰিয় হৈ থকা প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে ইয়াৰ উমান পাইছে ।  ইয়াৰ প্ৰমাণ আমি নিজেও পাইছোঁ ।  যোৱা ৫ মে’ত ‘আমাৰ অসম’ত “চৈয়দ আব্দুল মালিকৰ কবিতাত মোগল বন্দনা (?)” শীৰ্ষক আমাৰ লেখা এটা প্ৰকাশ পাইছিল । লেখাটোৰ প্ৰসংগত আমালৈ কেইবাটাও ফোন আহিছিল । বেছিভাগেই আমাৰ দৃষ্টিভংগীক সমৰ্থন কৰিছিল । কিন্তু, দুজনমানে আমাক বুজাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল যে চৈয়দ আব্দুল মালিকে সাহিত্যক মাধ্যম হিচাপে লৈ অসমত মুছলমানৰ প্ৰভুত্ব বিস্তাৰ কৰিবলৈ অহৰহ চেষ্টা চলাইছিল ।  আমাৰ ধাৰণাত, এই ষড়যন্ত্ৰটোত বিধায়ক শিলাদিত্য দেৱে এগৰাকী আশশাৰীৰ সেনাপতি হিচাপে নতুনকৈ যোগ দিছে ।  

[প্ৰকাশিত, ‘আমাৰ অসম’, ১১ আগষ্ট ২০২০]